GIÁO DỤC VĂN HÓA QUA DI SẢN HÁN NÔM: TRƯỜNG HỢP THIÊN HẬU CUNG Ở BẠC LIÊU
Trịnh Đăng Khoa, Thái Bình Nguyên
Tóm tắt tham luận đăng trong kỷ yếu Tọa đàm khoa học quốc tế: “Tư liệu cổ trong cộng đồng: sự quan tâm của học giả nước ngoài và bài học cho công tác đào tạo ngành Quản lý văn hóa ở Trường Đại học Văn hóa TP.HCM”
Cổng Tam quan Thiên Hậu Cung ở Bạc Liêu
Tham luận giới thiệu Thiên Hậu cung (Thiên Hậu cổ miếu) ở Bạc Liêu như một trường hợp điển hình về sự giao thoa văn hóa Việt – Hoa trong tiến trình khai phá vùng đất Nam Bộ. Không chỉ là thiết chế tín ngưỡng quan trọng của cộng đồng người Hoa Quảng Đông, Thiên Hậu cung còn lưu giữ kho tàng văn tự Hán Nôm phong phú, phản ánh lịch sử hình thành, đời sống tín ngưỡng và những giá trị đạo lý được bồi đắp qua nhiều thế hệ. Đây là nguồn tư liệu quý để nghiên cứu văn hóa dân gian, mỹ thuật, thư pháp và tâm thức cộng đồng cư dân Bạc Liêu – Cà Mau.
Hệ thống hoành phi, liễn đối, bia ký và minh văn tại Thiên Hậu cung mang nhiều tầng giá trị nổi bật: giá trị lịch sử – văn hóa qua việc ghi lại dấu tích định cư và giao lưu tộc người; giá trị nghệ thuật – thẩm mỹ thể hiện qua kỹ thuật khắc chạm tinh xảo, bố cục chuẩn mực và phong cách thư pháp truyền thống; giá trị tư tưởng – nhân sinh quan với những thông điệp về đức hạnh, lòng từ bi, cứu khổ cứu nạn và ý thức cộng đồng; cùng giá trị giáo dục khi truyền tải chuẩn mực đạo lý và khơi gợi niềm tự hào về văn hóa dân gian. Tuy nhiên, nhiều văn bản Hán Nôm đang xuống cấp, phai mờ hoặc bị thay đổi trong các đợt tu bổ, đồng thời thế hệ trẻ ít có cơ hội tiếp cận và hiểu đúng giá trị di sản. Vì vậy, tham luận đề xuất các giải pháp bảo tồn gắn với giáo dục văn hóa như kiểm kê – số hóa văn bản, dịch chú hệ thống Hán Nôm, tổ chức tham quan trải nghiệm, lồng ghép vào chương trình giáo dục địa phương và ứng dụng công nghệ số để lan tỏa giá trị di sản.
Thiên Hậu cung không chỉ là di tích tín ngưỡng linh thiêng mà còn là kho tư liệu Hán Nôm đặc sắc, góp phần nhận diện bản sắc văn hóa Nam Bộ và quá trình hội nhập của cộng đồng người Hoa tại vùng đất này. Giáo dục văn hóa thông qua di sản Hán Nôm ở Thiên Hậu cung vừa giúp bảo tồn giá trị vật chất, vừa nuôi dưỡng tinh thần, đạo lý và ý thức gìn giữ bản sắc cho thế hệ trẻ. Đây là hướng đi bền vững, thiết thực trong bối cảnh hội nhập, góp phần đưa di sản vào đời sống cộng đồng và phát huy ý nghĩa của nó trong giáo dục, nghiên cứu và phát triển văn hóa địa phương.
Thái Bình Nguyên (trái) và Trịnh Đăng Khoa tại tọa đàm
Đọc tham luận trong kỷ yếu Tọa đàm tại đường dẫn này: Kỷ yếu Hội thảo Tư liệu cổ trong cộng đồng… (25-11-2025)
Đọc báo giới thiệu về buổi Tọa đàm theo đường dẫn này: https://hcmuc.edu.vn/bolg/bao-ton-qua-khu-kien-tao-tuong-lai-tu-lieu-co-viet-nam-dan-duong-cho-tri-thuc-lien-nganh.html
